Floortje naar het einde van de wereld - kinderhuis Maggie Doyne in Nepal

Eerder dit jaar werd voor het eerst de aflevering van Floortje naar het einde van de wereld - waar ze het kinderhuisproject van Maggie Doyne in Nepal bezoekt - uitgezonden. Recentelijk is de uitzending weer herhaald.

Hoewel haar verhaal bijzonder is, schuilen er ook gevaren in aandacht voor dit soort projecten. Als BCN Nederland baseren we ons werk op de Richtlijnen voor Alternatieve Zorg voor Kinderen die in 2009 door de Verenigde Naties zijn verwelkomd en die als uitgangspunt hebben dat kinderen het beste kunnen opgroeien in een gezinssituatie en dat opvang in een kinderhuis een last resort is. Nepal is een van de schoolvoorbeelden van waar goed bedoelde initiatieven voor de opvang van kinderen negatieve consequenties kunnen hebben.

Geschat wordt dat wereldwijd minstens 2 miljoen kinderen opgroeien in weeshuizen. De term weeshuis is misleidend aangezien van het overgrote deel van de kinderen in deze instellingen nog een of beide ouders in leven is. Op veel plekken wordt armoede aangehaald als een rechtvaardiging om kinderen bij hun ouders/uit hun omgeving weg te halen en in een weeshuis te plaatsen. Onderzoek wijst echter uit dat opgroeien in een gezinssituatie binnen de eigen gemeenschap in principe het beste is voor ieder kind en dat het opgroeien in een instelling permanente psychologische schade kan veroorzaken bij kinderen. Veel overheden en professionele organisaties nemen dit als uitgangspunt in hun beleid en werk met kwetsbare kinderen en zoeken naar betere oplossingen zoals het ondersteunen van gezinnen (zodat kinderen in de eerste plaats niet gescheiden hoeven te worden van hun ouders) of opvang bij familieleden of in pleeggezinnen. Toch zien we nog altijd dat er vanuit goedbedoelde privé-initiatieven op veel plekken ter wereld “weeshuizen” worden gebouwd en gesteund. Zo ook in Nepal.

Daarnaast zijn er in Nepal talloze voorbeelden bekend van situaties waar kinderen onder valse voorwendselen – bijvoorbeeld de belofte op scholing – weggehaald worden bij hun ouders waarna ze terecht komen in “weeshuizen”. Het doel van deze weeshuizen is om door middel van donaties van westerse toeristen en vrijwilligers – waarvoor de achtergrond van deze kinderen verborgen wordt gehouden en die vaak ongeschoold zijn voor dit werk – inkomsten te verwerven dat verdwijnt in de zakken van de weeshuiseigenaren. O.a. The Umbrella Foundation en Next Generation Nepal proberen kinderen uit deze kinderhuizen te herenigen met hun familie en werken ook hard aan bewustwording bij toeristen en vrijwilligersorganisaties. Toch zien zij elke dag nieuwe weeshuizen geopend worden.

Nu pretenderen we niet dat het project van Maggie Doyne op deze manier te werk gaat, maar haar succes kan er wel toe leiden dat de institutionalisering van kinderen als het ’beste alternatief’ voor kinderen wordt beschouwd. Door haar project in de spotlights te plaatsen, bijvoorbeeld in het programma van Floortje Dessing, maar ook door CNN (die hier door internationale organisaties op is aangesproken (http://www.huffingtonpost.com/laurie-ahern/cnn-should-reexamine-support_b_8978934.html)), zijn we bang dat het mensen inspireert soortgelijke initiatieven te starten die kinderen onnodig weghalen bij hun ouders en onbedoeld kinderhandel en uitbuiting van kinderen in de hand werken.

Daarnaast is de suggestie die gewekt wordt dat Maggie moeder is van deze 50 kinderen - legal guardian - feitelijk onjuist. Dit is wettelijk gezien niet mogelijk in Nepal omdat zij niet de Nepalese nationaliteit heeft. Bovendien geeft haar eigen website (http://www.blinknow.org/pages/faq) aan dat niet Maggie zelf legal guardian is, maar haar organisatie, welke wordt bestuurd door een Nepalees bestuur.

Er is in Nepal zeer veel bewijs beschikbaar dat aantoont dat de meerderheid van de kinderen die geen ouders meer hebben, of op een andere manier als kwetsbaar ingeschat kunnen worden, in de meeste gevallen bij de eigen familie/gemeenschap in plaats van in een kinderhuis ondergebracht kunnen worden (zo woont bijvoorbeeld 75% van de wezen bij grootouders of andere familieleden). Zo blijkt ook uit recentelijk onderzoek, dat plaatsvond in twee van de zwaarst getroffen gebieden naar ‘aardbevingswezen’ en kinderen die anderzijds door de aardbeving in een meer kwetsbare positie zijn geraakt, dat van de ruim 3.000 kinderen geïdentificeerd als kwetsbaar, maar 39 kinderen uit de huidige positie (wegens kinderarbeid, gebrek aan veilig onderdak of andere redenen) ”gered” moesten worden. 37 van hen zijn inmiddels herenigd met de ouders, andere familieleden of pleegouders. Er waren ‘maar’ twee kinderen die als ‘last resort’ in een kinderhuis geplaatst moesten worden omdat er geen familie of anderen waren die voor ze konden zorgen en waar ze in goede handen zouden zijn. 

Zeker in een collectieve maatschappij als de Nepalese zijn de mogelijkheden voor kinderen om goed in de eigen gemeenschap opgevangen te kunnen worden groot. Dit houdt niet in dat zij geen enkele steun of opvolging vereisen. Zo hebben de meeste organisaties ervoor gekozen om in plaats van kwetsbare kinderen in weeshuizen onder te brengen hen te ondersteunen in het volgen van (vervolg-) onderwijs binnen de eigen gemeenschap. Zo krijgen deze kinderen toch de kansen die ze ook bij Maggie krijgen, maar verliezen ze ook de band met hun familie en/of gemeenschap niet. Deze band is juist in een land als Nepal zo belangrijk; onder andere voor het verkrijgen van je burgerschap, land en basisrechten.

Voor meer informatie over de situatie in Nepal, zie bijvoorbeeld:

Kinderen helpen in Nepal? Steun families, geen kinderhuizen (http://www.bettercarenetwork.nl/nw-17382-7-3591126/nieuws/kinderen_helpen_in_nepal_steun_families_geen_kinderhuizen.html)

UNICEF persbericht (http://unicef.org.np/blogs/2014/12/11/best-interest-of-the-child-highlighted-during-conference-on-orphanage-volunteering)

The Paradox of Orphanage Volunteering (http://www.nextgenerationnepal.org/File/The-Paradox-of-Orphanage-Volunteering.pdf)

Next Generation Nepal reintegration guidelines (http://www.nextgenerationnepal.org/File/2015_01_28_NGN-THIS-Reintegration-Guidelines.pdf)