Verantwoord loslaten van kinderhuisprojecten

N.a.v. de voortdurende maatschappelijke discussie over het belang van het kind in vrijwilligerswerk in kinderhuizen, is op 28 oktober door Better Care Netwerk Nederland een bijeenkomst met vrijwilligersuitzendorganisaties georganiseerd. We hebben samen met de uitzendorganisaties verkend hoe zij het aanbod om vrijwilligerswerk te doen in kinderhuizen op een verantwoorde manier los kunnen loslaten.

Een aantal praktijkvoorbeelden die voorafgingen aan de discussie:  

Ontmoet Afrika, door oprichter Lianne van Rijssel
De stichting Ontmoet Afrika is in 2014 door Lianne van Rijssel opgericht, zij is actief in Ghana, Kameroen en Malawi. Haar ervaring is dat in veel Afrikaanse landen is opvang van kinderen zonder adequate zorg door familieleden een serieuze optie is, aangezien families groot zijn en kinderen traditioneel gezien door familie worden opgevangen. Zij vreest echter wel dat de managers van de kinderhuizen niet zo open staan voor het stoppen met het kinderhuis omdat het voor hen vaak een big business is waardoor ze verzekerd zijn van inkomen. Daarom moeten er zinvolle alternatieven worden gevonden voor deze mensen. De stichting Ontmoet Afrika biedt vrijwilligerswerk aan voor mensen die iets willen betekenen voor de inwoners van Ghana, Kameroen en Malawi, echter niet in kinderhuizen.  

The Umbrella Foundation Nepal, door voormalig directeur Caroline Scheffer
Caroline Scheffer presenteert naar aanleiding van haar ervaringen met The Umbrella Foundation Nepal drie cases uit Nepal waarbij kinderhuisprojecten zijn gestopt en alternatieven zijn gevonden. De casussen laten zien dat:

- Er ook bij lokale organisaties – net als bij de donoren - bewustwording nodig is op het gebied van opvang van kinderen; waarom re-integratie beter is voor kinderen en families;

- Ondanks dat de Nepalese overheid nog niet de capaciteit heeft om daadwerkelijk te helpen met het sluiten van kinderhuizen, steunen ze de visie wel en is het erg belangrijk is om met de lokale overheid samen te werken voor de controle op het gebied van kinderbescherming;

- Samenwerking met een andere organisatie met expertise op het gebied van assessments, re-integratie planning en het opbouwen van een netwerk (overheidspartners) belangrijk is;

- Het belangrijk is de families na re-integratie van het kind/de kinderen te ondersteunen, bijvoorbeeld door steun voor onderwijs of income generating activities;

- Het belangrijk is dat werknemers – in dit geval de manager van het kinderhuis – een alternatief wordt geboden. Als het nieuwe project goed wil lopen en de situatie van de kinderen en hun families goed gemonitord moet worden zijn er werknemers nodig;

- Er nog altijd ruimte voor de inzet van vrijwilligers is, maar nu op een verantwoorde manier die bijdraagt aan het project: opleiden en trainen van leerkrachten.

Kinderhuis in Namibië, door zelfstandig consultant Bep van Sloten
In Namibië heeft een enorme groei plaatsgevonden in het aantal kinderhuizen. In 2005 waren slechts vijf kinderhuizen en een paar jaar later maar liefst vijfenveertig. Er is een goed voorbeeld van een kinderhuis dat een nieuwe bestemming heeft gekregen. Het traject om dit teweeg te brengen, is gestart met het overtuigen van het bestuur. Hiervoor is contact gezocht met de lokale overheid en woonde de directrice van het kinderhuis een Afrikaanse conferentie bij over family & community-based care waarbij ze in aanraking kwam met alternatieve projecten. Met behulp van lokale organisaties werd contact gelegd met de biologische families van de kinderen (die hadden ze dus nog!). Alle kinderen (behalve vijf broertjes & zusjes) konden herenigd worden met familie. De school bij het kinderhuis werd omgevormd tot een vakschool speciaal voor kinderen uit kinderhuizen en pleegzorg.  

Wat is er nodig om een kindertehuis verantwoord los te laten?
Belangrijkste conclusies die uit de discussie met acht verschillende vrijwilligersuitzendorganisaties zijn gekomen: 

- Snel sluiten van het kinderhuis is niet de oplossing, er moet een goed gefaseerd plan aan ten grondslag liggen;

- Kijk niet negatief naar de opvang tot nu toe, kijk positief naar de toekomst. Welke good practices zijn er, niet alleen van het inhoudelijke project maar ook van de inzet van vrijwilligers in deze projecten;

- Ontwikkel een goed plan met de lokale partner en neem de tijd om het zorgvuldig te doen. Betrek het personeel bij de veranderingen en zorg voor alternatieven voor hun functie;

- Zorg voor een goede bestemming van de gebouwen. Dit is ook belangrijk is de overtuiging naar donoren en vrijwilligers;

- Steun de lokale organisatie bij het werken naar financiële onafhankelijkheid (geld voor alle projecten als het gaat om duurzaamheid);

- Zorg voor betrokkenheid van en communicatie met de lokale overheid: de ownership van het probleem ligt uiteindelijk daar. Aan blijven spreken op hun verantwoordelijkheid en samenwerken. Betrek de overheid erbij via lokale NGOs en individuen (betrokken lokale gemeenschap);

- Zorg voor lokale kennis van alternatieven en kinderbeschermingssystemen; denk aan re-integratie en pleegzorg. Haal ook informatie bij migranten die in Nederland wonen en kennis hebben over hun land van herkomst;

- Zorg voor continue monitoring, niet alleen voor de kinderen die herenigd zijn, maar ook als kinderen nu nog niet terug kunnen naar familie kan dat misschien over een tijdje wel;

- Zorg voor positieve communicatie richting de vrijwilligers: jezelf nuttig maken en bijdragen aan de oplossing = aantrekkelijk voor vrijwilligers. Wees sturend in werven van andere type vrijwilligers. Bedenk alternatieve taken voor vrijwilligers: management ondersteunen, media, fondsenwerven etc.;

- Leg het proces uit aan donoren (bewustwording) en zorg voor een goed onderbouwd alternatief.

Voor het hele verslag, kijk hier (http://www.bettercarenetwork.nl/content/17382/download/clnt/71182_Verslag_BCNN_bijeenkomst_28OKT2016.pdf)