VRIJWILLIGERSWERK: WAT KAN NIET?

Soms kan vrijwilligerswerk, hoe goed bedoeld ook, schade toebrengen. Wereldwijd worden Westerse vrijwilligers ingezet om met kwetsbare kinderen in weeshuizen of kinderhuizen te werken. Veel vrijwilligers werken zonder relevante opleiding en voor een korte periode direct met kwetsbare kinderen. Ook zijn er reisorganisaties die bezoeken aanbieden aan kinderhuizen. Het is in Nederland onmogelijk om als ongeschoolde vrijwilliger met getraumatiseerde kinderen in de jeugdzorg te werken of als bezoeker zomaar een jeugdinstelling binnen te gaan. Waarom vinden we dit wel kunnen in ontwikkelingslanden? Staat het belang van het kind wel voorop?

Uit onderzoek van de afgelopen zestig jaar is gebleken dat opgroeien in een weeshuis niet goed is voor de gezondheid en de psychische, emotionele en sociale ontwikkeling van kinderen. Dit komt onder andere doordat de kinderen in een weeshuis vaak niemand hebben aan wie ze zich kunnen hechten. Een vaste opvoeder is belangrijk om een stabiele relatie mee te vormen, zodat de kinderen erop kunnen vertrouwen dat er iemand is die voor hen zal zorgen en hen zal beschermen tijdens stressvolle momenten. Omdat er voor kinderen in weeshuizen vaak geen vaste opvoeder is, groeien veel van deze kinderen op met hechtingsproblemen. Onveilig gehechte kinderen zijn te herkennen door heel erg onverschillig en zelfstandig gedrag (ongeacht de situatie) of juist extreem aanklampend gedrag, ook richting onbekenden.

Als je als vrijwilliger of stagiaire komt -en gaat- vererger je hechtingsproblemen. Voor jou is het misschien een unieke ervaring, maar de kinderen zien steeds andere mensen, wat steeds opnieuw afscheid nemen betekent. De kans is groot dat kinderen moeite krijgen, in welke relatie dan ook, zich veilig te voelen. Keer op keer afscheid moeten nemen is niet alleen pijnlijk, het is ook slecht voor hun zelfvertrouwen en zelfbeeld, wat tot allerlei problemen in hun verdere leven kan leiden. Er ontstaan bijvoorbeeld ontwikkelingsproblemen, leerproblemen, gedragsproblemen en relatieproblemen. Ook groeit de kans dat ze slachtoffer worden van misbruik door mensen met minder goede bedoelingen. 

Wij, leden van het Better Care Network Netherlands, vinden vrijwilligerswerk in en bezoeken aan kinderhuizen niet verantwoord. Niet alleen wordt hiermee het systeem van kinderhuizen in stand gehouden en zelfs gestimuleerd, maar het sturen van vrijwilligers naar kinderhuizen is ook in strijd met de visie op betere zorg voor kinderen zoals vastgelegd in de internationale richtlijnen. Kinderhuizen moeten een uiterste en tijdelijk redmiddel zijn voor kinderen, gericht op gezinsondersteuning en kleinschalig zodat het een situatie in een gezin nabootst. Om het vrijwilligerswerk in en bezoek aan wees- en kinderhuizen te ontmoedigen, voeren wij de campagne #stopweeshuistoerisme.

Waarom is vrijwilligerswerk of stage in een weeshuis schadelijk?

1. Het draagt bij aan een verstoorde hechting.
2. De persoon mist relevante kennis en ervaring.
3. Het onderbreekt de dagelijkse routine.
4. Het neemt werkgelegenheid weg.
5. Het draagt bij aan de schending van kinderrechten.
6. Het kan bijdragen aan kinderhandel.
7. Toegang tot kwetsbare kinderen wordt normaal.

Voor uitleg bij deze argumenten, lees de position paper van Better Care Network Netherlands. Meer weten over het wetenschappelijk bewijs van de effecten van institutionele zorg op de ontwikkeling van kinderen? Bekijk dan de artikelenreeks in The Lancet in 2020, met een anlayse van 300 onderzoeken uit meer dan 60 landen. 

Verder lezen:

Artikel Orphanage tourism and orphanage volunteering (2023)

De negatieve effecten van kinderhuizen

Voormalige weeskinderen, stagiaires, vrijwilligers en professionals aan het woord

Support families, not orphanages: een infographic

The Lancet (2019): 'Orphanage volunteering poses substantial and unnecessary risks of psychological harm, especially to young children'.

Better Care Network Netherlands voert geen eigen projecten uit in het buitenland. Wij werven dus geen vrijwilligers en bemiddelen niet voor vrijwilligersorganisaties!