Info voor particuliere initiatieven die werken met kwetsbare kinderen

U zet zich in voor kwetsbare kinderen in lage- en middeninkomenslanden via een kleinschalige (steun)stichting. Op deze pagina zetten we speciaal voor particuliere initiatieven (pi’s) op een rij wat de meest recente wetenschappelijke inzichten en internationale afspraken zijn over het helpen van kwetsbare kinderen en geven we tips en praktijkvoorbeelden van vergelijkbare organisaties.  Wereldwijd zijn ontwikkelingen gaande waarin het opvangen van kinderen in tehuizen meer en meer afgebouwd wordt en vervangen wordt door familiegerichte zorg. Ook vanuit Nederland ondersteunen wij organisaties die behoefte hebben aan het werken aan (nog betere) zorg.

Betere zorg betekent dat: 

• Het aantal kinderen dat van hun ouders gescheiden wordt of in de steek gelaten wordt afneemt;
• Uithuisgeplaatste kinderen en/of weggelopen kinderen - waar mogelijk en passend - met hun families worden herenigd;
• Mogelijke vervangende vormen van zorg - o.a. door familieleden of de gemeenschap - voor kinderen zonder adequate ouderlijke zorg verder worden ontwikkeld en gestimuleerd;
• Voor kinderen die met politie en justitie in aanraking komen, aangepaste wetten, procedures, autoriteiten en instellingen overeenkomstig het VN Verdrag voor de Rechten van het Kind aanwezig zijn én toegepast worden;
• Internationale en nationale kaders voor alle vormen van zorg voor kinderen zonder adequate ouderlijke zorg worden ontwikkeld en vastgesteld én structuren worden ontwikkeld om toezicht te houden op de uitvoering;
• Erop wordt toegezien dat residentiële zorg zo min mogelijk en alleen wanneer passend wordt ingezet.

Wat is goede zorg voor kwetsbare kinderen?

Bij goede zorg voor uithuisgeplaatste en/of weggelopen kinderen staat familiehereniging voorop (waar mogelijk, passend en veilig). Indien armoede de reden is voor uithuisplaatsing, dient er gekeken te worden naar mogelijkheden om het gezin financieel te steunen om bijvoorbeeld te zorgen dat kinderen naar school kunnen gaan en toegang krijgen tot gezondheidszorg en gezonde voeding. Voor kinderen met beperkingen kan begeleiding van ouders en dagopvang een goede vorm van steun zijn zodat het kind thuis kan wonen. Als familiehereniging niet mogelijk is, is een vervangende vorm van zorg (voor een zo kort mogelijke tijd) nodig. Dit kan zijn:

• door familieleden, de zogenaamde verwantschapszorg
• door pleegouders (informele of formele pleegzorg)
• in een gezinsvervangend tehuis, met maximaal acht kinderen en vaste, getrainde verzorgers.
• Kafalah (kinderbeschermingsmaatregel naar islamitisch recht waarbij de opvoeding en verzorging en de voogdij over het kind aan een ander dan de oorspronkelijke ouders wordt toevertrouwd) of adoptie, bij voorkeur binnen het land zelf.
• Residentiële zorg: alleen in individuele situaties om het gewenste doel te bereiken bijvoorbeeld bij een acute crisissituatie of bij een kind dat alleen op de vlucht is, maar idealiter is deze vorm van zorg van tijdelijke aard.

De beslissing om een kind alternatieve zorg te bieden, moet in het belang van het kind zijn en deze beslissing moet worden genomen aan de hand van een zorgvuldige procedure, waarin het kind een stem heeft en gehoord moet worden.

Folder ‘Geef kinderen een thuis’

Een snelle introductie over goede zorg voor kwetsbare kinderen? Lees dan deze BCNN informatiefolder.

Gratis boekje Kinderen zonder ‘thuis’

In het beknopte boekje Kinderen zonder ‘thuis’ vindt u antwoorden op vragen als: hoe kun je kinderen zonder veilig thuis het beste helpen? Waarom is opvang in gezinnen meestal beter dan opvang in een tehuis? Waar moet je aan denken wanneer je vrijwilligerswerk in een kinderhuis wilt doen? Deze vragen worden beantwoord in korte hoofdstukken met voorbeelden uit de praktijk van kleinschalige Nederlandse organisaties die overal over de wereld familiegerichte zorg bieden.  Op deze pagina kunt u het boekje downloaden (Nederlands of Engels) of het Nederlandstalige boekje kosteloos bestellen.

Richtlijnen en onderzoeken naar goede zorg

Wat zeggen internationale richtlijnen en recente onderzoeken over zorg voor kinderen zonder ouderlijke zorg?

• In 2009 zijn door de Verenigde Naties Richtlijnen voor de Alternatieve Zorg vastgesteld. Het uitgangspunt van de richtlijnen is dat er zoveel mogelijk moet worden geprobeerd om kinderen bij hun ouders of verzorgers te laten wonen. Slechts wanneer dit niet lukt, moet er een andere, passende oplossing worden geboden, het liefst in een gezinsvervangende omgeving.
• Driehonderd wetenschappelijke onderzoeken wereldwijd in de laatste zestig jaar tonen aan dat opgroeien in een tehuis, hoe goed de zorg er ook is, per definitie schadelijk is voor de ontwikkeling van deze kinderen. Om gezond op te kunnen groeien, hebben kinderen een kleinschalige en stabiele omgeving nodig. Het liefst binnen hun eigen gezin, maar als dat niet lukt, is opvang bij andere familieleden, in een pleeggezin of een gezinshuis een goed alternatief. In opvanghuizen lopen kinderen grote achterstanden op in fysieke groei en cognitieve ontwikkeling. Die achterstand is er nog niet bij aankomst: ze wordt in het tehuis veroorzaakt. Kinderen ontwikkelen verlatingsangst en hechtingsproblemen, die vaak worden verergerd door de inzet van tijdelijke vrijwilligers.
• Onderzoek toont aan dat wereldwijd meer dan 80% van de kinderen in een kindertehuis minimaal nog één levende ouder heeft en/of andere familieleden. Deze zouden mogelijk voor hun kind kunnen zorgen met de juiste ondersteuning.
• Een belangrijke ontwikkeling is dat steeds meer overheden in lage- en middeninkomenslanden beleid hebben om kinderhuizen af te bouwen, kinderen terug naar hun families te begeleiden en kinderen in families steun te bieden. In sommige landen, zoals Kenia, is een verbod op het openen van kinderhuizen. We raden aan om samen met uw partnerorganisatie de wet- en regelgeving van uw projectland erop na te slaan en in gesprek te gaan met (lokale) autoriteiten om te onderzoeken of jullie initiatief is opgezet volgens het nationale beleid.

Hoe ziet goede zorg voor kinderen zonder adequate ouderlijke zorg eruit?

Wanneer ouders niet in staat zijn om voor hun kinderen te zorgen is het mogelijk om kinderen op de volgende manieren te ondersteunen:

• Familieversterking: Het kind heeft nog wel ouders maar deze zijn vanwege verschillende redenen niet in staat om (goed) voor hun kinderen te verzorgen. Bijvoorbeeld vanwege armoede of geen toegang tot onderwijs. Soms is sprake van mishandeling of verwaarlozing. Mogelijk kunnen kinderen wel bij hun ouders blijven wanneer de familie ondersteuning krijgt (denk bijvoorbeeld aan financiële ondersteuning, dagopvang voor hun kinderen, begeleiding bij de opvoeding of hulp bij verslaving).
• Verwantschapszorg: Ouders zijn ondanks familieversterking niet in staat om voor hun kinderen te zorgen. Bijvoorbeeld door mentale problemen of overlijden. Met verwantschapszorg worden de kinderen opgevangen door familie, vrienden of andere personen uit het sociale netwerk van het kind. Zo blijft het kind zoveel mogelijk in de bekende omgeving.
• Pleegzorg: Wanneer kinderen niet door het sociale netwerk opgevangen kunnen worden is pleegzorg een optie. Kinderen kunnen worden ondergebracht bij een pleeggezin.

Indien bovenstaande mogelijkheden in de nabije toekomst geen oplossing zijn, kan er overgegaan worden tot adoptie of tijdelijke opvang.

• Adoptie: adoptie in het eigen land heeft altijd de voorkeur boven interlandelijke adoptie. Adoptie moet worden gezien als een allerlaatste optie om goede zorg te bieden aan een kind dat (de zorg van) zijn/haar biologische ouders moet missen, op voorwaarde dat alle opties voor een alternatief zijn onderzocht, er geen mogelijkheid is tot re-integratie in de biologische familie en de gepaste wettelijke wegen zijn bewandeld.
• Tijdelijke opvang. Een opvanghuis met kleine groepen kinderen en vaste verzorgers (max. 10). Hier verblijven de kinderen tijdelijk.

Ik heb een stichting die een kindertehuis ondersteunt, wat nu?

Fijn dat u zorg biedt aan kwetsbare kinderen. Wij denken graag met u mee op welke wijze de zorg nóg beter kan worden vormgegeven.

• Het is goed om te starten met het lezen van het boekje Kinderen zonder ‘thuis’. Dat is in het Nederlands en Engels beschikbaar en kunt u delen met uw lokale partnerorganisatie.
• Op zoek naar een publicatie voor een Frans- of Spaanstalige organisatie? Deze publicaties van Faith to Action Initiative geven goede informatie over het belang van familiegerichte zorg, in het Frans en Spaans.
• Als u zich aanmeldt voor de BCNN nieuwsbrief, dan ontvangt u maandelijks een update van alle nieuwe publicaties, handvatten en (kosteloze) trainingen en webinars over goede zorg voor kwetsbare kinderen.
• Ieder jaar biedt BCNN een kosteloos traject aan waarin we stichtingen en hun partnerorganisaties begeleiden in het zoeken naar wegen om meer familiegerichte zorg te bieden. Bijvoorbeeld door te voorkómen dat ouders hun kinderen naar een opvanghuis moeten brengen, of door kinderen terug te begeleiden naar hun families. Ook zorgen we voor hulp bij het vinden van financiering voor deze activiteiten. Benieuwd naar ervaringen van deelnemers aan het coachingstraject? Bekijk het filmpje. Meer info over deze trajecten? U vindt het op deze themapagina. 

Persoonlijk advies?

Wij gaan graag met je in gesprek, beantwoorden al je vragen, geven je persoonlijk advies en bieden trainingen en webinars aan. Coördinator Patricia Nieuwenhuizen is bereikbaar via info@bettercarenetwork.nl. Al onze activiteiten en begeleiding kunnen we kosteloos aanbieden.