Vrijwilligerswerk en stages in kinderhuizen zijn erg populair: een combinatie van “iets goeds doen” voor kinderen, een cultuur leren kennen en een verre reis. En, het staat ook goed op je CV. Ook een bezoek brengen aan een weeshuis tijdens een reis komt veel voor. Op 8 december maakte Rambam een uitzending over “voluntourism”, toegespitst op vrijwilligerswerk in kinderhuizen. Er was aandacht voor het feit dat op verschillende plaatsen in de wereld er een heuse “weeshuisindustrie” is ontstaan en weeshuizen in stand worden gehouden of juist opgericht worden om te kunnen voldoen aan de vraag van vrijwilligers.
Better Care Network Netherlands zet zich in om vrijwilligerswerk in kinderhuizen een halt toe te roepen. Waarom eigenlijk? Ondanks dat de meerderheid van mensen die vrijwilligerswerk wil doen in een kinderhuis de beste bedoelingen heeft, is dit veelal niet in het belang van het kind. Niet alleen heeft 80% van de kinderen in kinderhuizen nog een of beide ouders, maar meer dan 60 jaar aan onderzoek laat zien dat opgroeien in een kinderhuis (“institutionalisering”) een negatief effect kan hebben op de gezondheid, ontwikkeling en kansen voor de toekomst van een kind. In ons land en de landen om ons heen is de jeugdzorg dan ook afgestapt van opvang in grote kinderhuizen en zetten we in op opvang in pleeggezinnen of gezinshuizen. In veel landen in Afrika, Azië en Zuid Amerika, waar nog veel van de kinderhuizen staan waar vrijwilligers naartoe gaan, hebben overheden ook beleid gericht op gezinsopvang en het ontwikkelen van pleegzorg en nationale adoptie. Toch zijn er nog heel veel kinderhuizen. In sommige landen zelfs steeds meer, omdat donoren en vrijwilligers daaraan verbonden zijn, en ze in stand houden. Ook wanneer een kinderhuis goed georganiseerd, gecontroleerd en tijdelijk is, zijn de meeste vrijwilligers niet opgeleid om met kwetsbare kinderen te werken. Bovendien is de context vaak onbekend en zijn de meeste vrijwilligers niet in staat zich voor de lange termijn te verbinden aan een kinderhuisproject, wat hechtingsproblematiek in de hand werkt bij toch al erg getraumatiseerde kinderen
Ondanks dat we zeer kritisch zijn ten opzichte van vrijwilligerswerk in kinderhuizen werken we daar waar mogelijk samen met vrijwilligersorganisaties. Wij zijn van mening dat we door constructieve samenwerking met deze organisaties duurzame verandering kunnen bewerkstelligen en de goede intenties van de vrijwilligers in te zetten om kinderen in gezinnen te laten opgroeien. We zien op grond van onze investeringen zeker positieve ontwikkelingen, maar beseffen ook dat duurzame verandering tijd kost.
In de afgelopen jaren hebben we veelvuldig gesproken met verschillende organisaties, hebben we richtlijnen ontwikkeld voor vrijwilligersorganisaties en hebben we diverse bijeenkomsten georganiseerd. De laatste bijeenkomst – op 28 oktober jl. – was op verzoek van een van de vrijwilligersorganisaties en richtte zich op de vraag hoe een organisatie een kinderhuisproject op een verantwoorde manier kan loslaten. 2017 zullen we aangrijpen om de dialoog voort te zetten, o.a. door met organisaties weer eens kritisch te kijken naar hoe ze de richtlijnen in de praktijk brengen, door de samenwerking met de ANVR (en tour operators) te intensiveren, verder te werken aan samenwerking met hogescholen/universiteiten die stagiaires uitzenden en met het internationale Better Volunteering Better Care Initiative. Er wordt momenteel gewerkt aan een position paper over het “waarom niet” van vrijwilligerswerk in kinderhuizen en een online tool voor toekomstige vrijwilligers.
